U kunt de nalatenschap verwerpen als u vermoedt (of zeker weet) dat de nalatenschap negatief is, als u geen erfgenaam wenst te zijn van de erflater of anderszins geen aanspraak wilt maken op de nalatenschap.
U ontvangt dan niets uit de nalatenschap, maar bent ook niet aansprakelijk voor schulden. Het verwerpen geschiedt door het invullen van een formulier dat u vervolgens indient bij de rechtbank van de laatste woonplaats van de erflater.
Zuivere aanvaarding
Het aanvaarden van de nalatenschap kan op twee manieren: zuiver en beneficiair. Zuivere aanvaarding houdt in dat u de nalatenschap volledig aanvaardt. De bezittingen komen u (en de eventuele andere erfgenamen) toe, maar u bent ook verplicht om de schulden van de nalatenschap te voldoen. Als blijkt dat het saldo van de nalatenschap negatief is, bent u in privé aansprakelijk voor voldoening van de schulden. Met andere woorden: als blijkt dat niet alle schulden kunnen worden voldaan, moet u van uw eigen geld de overige schulden betalen.
Gedragingen kunnen wijze van aanvaarding bepalen
Een erfgenaam kan de nalatenschap aanvaarden door gedragingen. De erfgenaam aanvaardt een nalatenschap zuiver wanneer hij zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud gedraagt alsof hij de nalatenschap zuiver heeft aanvaard. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als de erfgenaam overeenkomsten aangaat tot vervreemding of bezwaring van de nalatenschap of als hij de goederen op andere wijze aan het verhaal van schuldeisers onttrekt. Zo kan bijvoorbeeld van zuivere aanvaarding door gedragingen sprake zijn als de erfgenaam de woning van de erflater te koop zet.
Tot 2016 was vrij snel sprake van zuivere aanvaarding door gedragingen. Sinds 2016 beschermt de wet erfgenamen beter, maar let op: zuivere aanvaarding door gedragingen komt nog steeds voor. Het is dus raadzaam hierop bedacht te zijn.
Beneficiair aanvaarden
Om te voorkomen dat u met uw privévermogen aansprakelijk wordt voor de schulden van de erflater, kunt u er ook voor kiezen om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Beneficiaire aanvaarding wordt ook wel aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving genoemd. Zodra de nalatenschap door één van de erfgenamen beneficiair is aanvaard, bepaalt de wet hoe de nalatenschap moet worden afgewikkeld. De afwikkeling van een beneficiair aanvaarde nalatenschap wordt 'vereffening' genoemd. Het uitgangspunt is dat de erfgenamen gezamenlijk de vereffenaars zijn van de nalatenschap.
In de praktijk houdt vereffening in dat alle schulden worden afgelost door de bezittingen te verkopen. Indien onderaan de streep schulden resteren, is de erfgenaam die beneficiair heeft aanvaard hiervoor niet aansprakelijk. Indien onderaan de streep een positief saldo resteert, wordt dit verdeeld onder de erfgenamen. Het voordeel van beneficiaire aanvaarding is dus dat u niet aansprakelijk wordt voor de schulden. Het nadeel is dat u geen aanspraak kunt maken op bezittingen van de nalatenschap zolang niet alle schulden zijn voldaan.
Het beneficiair aanvaarden van een nalatenschap geschiedt door het afleggen van een verklaring bij (de griffie van) de rechtbank van de laatste woonplaats van de erflater. Voor het afleggen van deze verklaring is griffierecht, de kosten voor de behandeling door de rechter, verschuldigd.
Het is mogelijk dat door de ene erfgenaam zuiver en door de andere erfgenaam beneficiair wordt aanvaard. Zijn er onder aan de streep nog schulden? In dat geval is alleen de erfgenaam die de nalatenschap zuiver heeft aanvaard verplicht om de schulden uit eigen vermogen te voldoen.
Een minderjarige erfgenaam kan de nalatenschap alleen beneficiair aanvaarden. Zodra er minderjarige erfgenamen zijn, moet de nalatenschap dus per definitie worden vereffend.
Termijn
De wet bepaalt niet binnen hoeveel tijd een erfgenaam zijn keuze moet maken. Belanghebbenden hebben wel de mogelijkheid om de kantonrechter te verzoeken aan de erfgenaam een termijn te stellen waarbinnen hij zijn keuze moet maken. Indien de erfgenaam de termijn laat verstrijken, wordt hij geacht de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard. Indien de nalatenschap door één of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard, wordt de erfgenaam die nog geen keuze heeft uitgebracht, geacht beneficiair te hebben aanvaard, tenzij hij alsnog zuiver aanvaardt of verwerpt. Dit moet hij doen binnen drie maanden nadat hij kennis heeft gekregen van de beneficiaire aanvaarding of binnen de door de kantonrechter gestelde termijn.
Onverwachte schuld?
Sinds de wetswijziging van 2016 bevat de wet een beschermingsbepaling voor onverwachte schulden. Wordt een erfgenaam nadat hij de nalatenschap zuiver heeft aanvaard geconfronteerd met een schuld die hij niet kende en ook niet behoorde te kennen? Dan kan de rechtbank de erfgenaam onder omstandigheden machtigen om alsnog beneficiair te aanvaarden. Het verzoek dient binnen drie maanden na de ontdekking van de schuld te worden ingediend.
In het geval de nalatenschap al is afgewikkeld en de erfgenaam bekend raakt met een schuld, kan de erfgenaam de kantonrechter verzoeken om te worden ontheven van zijn verplichting om de schuld uit zijn eigen vermogen te voldoen. Indien de schuld kan worden voldaan uit hetgeen de erfgenaam uit de nalatenschap heeft verkregen, zal het verzoek worden afgewezen. Ook hier geldt dat het verzoek binnen drie maanden nadat de schuld bekend is geworden, moet zijn ingediend.
Onbekend testament?
De wet kent net als voor onverwachte schulden een beschermingsbepaling voor onbekende testamenten. Als een erfgenaam na zuivere aanvaarding bekend wordt met een testament waardoor zijn erfdeel wijzigt, kan hij, indien aan de wettelijke voorwaarden wordt voldaan, binnen drie maanden na bekendwording met het testament, de kantonrechter verzoeken om hem te machtigen alsnog beneficiair te aanvaarden. Voor de reeds bekende schulden blijft de erfgenaam persoonlijk aansprakelijk.
Conclusie
Een erfgenaam kan een nalatenschap verwerpen of aanvaarden. De aanvaarding geschiedt zuiver of beneficiair. Als u wilt voorkomen dat u met uw privévermogen aansprakelijk wordt voor schulden van de erflater, is het noodzakelijk de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Voorkom in dat geval dat u gedragingen verricht die zuivere aanvaarding tot gevolg hebben.
Gepubliceerd op 26 november 2019.
